Yerba mate właściwości i działanie

Yerba mate, tykwy i bombille

Yerba mate stymuluje umysł. Często jest stosowana dla poprawy pamięci i koncentracji. Mówi się, że pomaga lepiej tolerować ciepłą, wilgotną pogodę.1 Używana jest jako tonik pobudzający, znoszący zmęczenie psychiczne i fizyczne.2 Efekt pobudzający zawdzięcza obecności kofeiny, teobrominy i teofiliny.3

Yerba mate jest szczególnie bogata w magnez, mangan, potas, które pomagają utrzymać balans elektrolitów w organizmie przy szybkiej utracie wagi podczas diety wysokobiałkowej oraz wyrównuje ubytek minerałów po stosowaniu środków przeczyszczających. 4

Poprzez działanie moczopędne łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) związane z zatrzymywaniem płynów.4

Naukowcy potwierdzili, że yerba mate ma właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, ochronnie na serce, pobudzające, przeciwgrzybicze. Obniża poziom złego cholesterolu (LDL), chroni przed otyłością i pomaga w walce z nadwagą, wspomaga trawienie (pobudza wydzielanie żółci) i może być pomocą w unikaniu powikłań przy cukrzycy.

Właściwości zdrowotne yerba mate w badaniach naukowych:


Przeciwutleniacz (antyoksydant):

Powszechnie uznaje się, że rodniki tlenowe biorą udział w różnych stanach patologicznych, takich jak rak, choroby układu krążenia, zapalenia i choroby wątroby. Są one wszechobecne w naszym środowisku naturalnym, ale powstają również wewnątrz organizmu. Atak reaktywnych form tlenu (RFT) powoduje różnorodne uszkodzenia DNA.5 Przeciwutleniacze chronią przed stresem oksydacyjnym, czyli wzrostem poziomu RFT i uszkodzeniami przez nie powodowanymi.

Yerba mate ma silne właściwości przeciwutleniające, co zostało potwierdzone w wielu badaniach.6,7,8,9,10,11

W małym badaniu u ludzi, autorzy oceniali wpływ picia yerba mate na podatność osocza na utlenianie i ekspresje genów enzymów antyoksydacyjnych. Po okresie przyjmowania yerba mate peroksydacja (utlenianie) lipidów była mocno obniżona. Zwiększył się całkowity poziom przeciwutleniaczy w osoczu, jak również ekspresja genów enzymów antyoksydacyjnych. Wyniki te sugerują, że regularne spożywanie yerba mate może poprawiać ochronę antyoksydacyjną na różne sposoby, nie tylko zwiększając ilość krążących substancji aktywnych, ale przez regulację mechanizmów do zwalczania stresu oksydacyjnego.6

W badaniu z 2009 r stwierdzono, że podawanie ekstraktów z yerba mate zmniejsza utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych w wątrobie myszy.12

Przeciwnowotworowe

W 2008 r. opublikowano wyniki badania wpływu wodnych ekstraktów yerba mate na myszy. Badanie wykazało, iż regularne przyjmowanie yerba mate zwiększa odporność nici DNA na zerwania indukowane nadtlenkiem wodoru oraz zwiększa efektywność procesu naprawy DNA po ekspozycji komórek wątroby na nadtlenek wodoru, niezależnie od dawki yerba mate.13

Yerba mate ma działanie chemoprewencyjne (w uproszczeniu chroni przed rozwojem nowotworu). Działa cytotoksycznie (niszcząco) na komórki raka wątroby (HepG2) in vitro oraz hamuje topoizomerazę II.14

Obniża poziom złego cholesterolu (LDL) i podnosi poziom dobrego (HDL).

Yerba mate zmniejsza odkładanie się cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych, przeciwdziałając utlenianiu się LDL.15

102 osobom podawano 3 razy dziennie napar z zielonej i prażonej yerba mate przez 40 dni. U osób z normalnym poziomem cholesterolu, zły cholesterol (LDL) obniżył się o 8,7%. U osób z nieprawidłowym poziomem cholesterolu, po 20 i 40 dniach, cholesterol LDL obniżył się o odpowiednio 8,1 i 8,6%. U pacjentów ze stężeniem cholesterolu we krwi powyżej normy, przyjmujących statyny (leki obniżające poziom cholesterolu), picie yerba mate dodatkowo zmniejszyło poziom złego cholesterolu LDL o 10,0 i 13,1% (odpowiednio po 20 i 40 dniach) oraz podniosło dobry cholesterol HDL o 6,2% po 40 dniach.16

Doświadczenia na myszach również wskazują, że yerba mate obniża cholesterol LDL. U myszy na diecie wysokotłuszczowej podawanie yerba mate spowodowało spadek złego cholesterolu LDL z 189,1 na 129,3 mg/dl.17

Badanie na 32 królikach wykazało, że yerba mate może hamować rozwój miażdżycy. Pod koniec doświadczenia (8 tygodni) zbadano zawartość cholesterolu w aorcie i zakres zmian miażdżycowych. Króliki na diecie wysoko tłuszczowej, którym podawano ekstrakt z yerba mate (około 400 ml dziennie), miały o połowę mniej cholesterolu w aorcie a powierzchnia zmian miażdżycowych była o 41% mniejsza w porównaniu z królikami na diecie wysoko tłuszczowej, którym podawano wodę. Choć w badaniu wykazano jedynie niewielkie (nieistotne statystycznie) obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy.18

Inne doświadczenie wykazało znaczący spadek cholesterolu (o 30%) i trójglicerydów (o 60,4%) w surowicy krwi u szczurów na diecie wysokotłuszczowej, którym podawano yerba mate.19

Yerba mate zapobiega utracie właściwości przeciwmiażdżycowych przez HDL (chroni aktywność PON-1)

Paraoksonaza 1 (PON-1) jest enzymem występującym w cząstkach lipoproteiny HDL, który chroni lipoproteiny LDL przed utlenieniem. Utlenione LDL (ox-LDL) ułatwiają powstawanie blaszek miażdżycowych. Wysoka aktywność PON-1 zapobiega rozwojowi miażdżycy, nie dopuszczając do tworzenia złogów miażdżycowych. Wiele czynników obniża aktywność PON-1 w osoczu krwi. Jest to między innymi: palenie tytoniu, cukrzyca, stany zapalne (po zabiegach chirurgicznych, przy infekcjach oraz cukrzycy).

W eksperymencie dwukrotnie mierzono stężenie paraoksonazy 1 (PON-1): przed i po wypiciu przez zdrowych wolontariuszy 0,5 l yerba mate, 0,5 l mleka i kawy lub nic. Po spożyciu mate aktywność PON-1 wzrosła o 10%, w porównaniu do osób pijących kawę i mleko.20 Duże znaczenie w tym procesie ma kwas chlorogenowy, który jest głównym polifenolem obecnym w yerba mate.21

Ochrona serca i działanie pro-naczyniowe

Doświadczenia na szczurach pokazało, że yerba mate łagodzi dysfunkcje mięśnia sercowego spowodowaną przez niedokrwienie i przywrócenie krążenia krwi. To ochronne działanie na serce obejmuje zmniejszenie uszkodzeń oksydacyjnych poprzez mechanizm zależny od tlenku azotu.22

Potraktowanie 2 dniowych zarodków kurzych, ekstraktem wodnym yerba mate i kofeiną, wykazało działanie pro-naczyniowe i angiogenetyczne (tworzenia nowych naczyń włosowatych) oraz zwiększało wzrost embrionu. Wskazuje to na możliwe lecznicze lub/i profilaktyczne użycie kofeiny i yerba mate przy chorobach układu krążenia, co wymaga jednak dalszych badań.23

Zapobiega otyłości, wspomaga odchudzanie

Zażywanie ziołowego wyciągu z yerba mate, guarany (nasiona Paullinia cupana) i damiany (liście Turnera diffusa) skutkowało spowolnieniem opróżniania żołądka średnio o 53% oraz zmniejszeniem czasu potrzebnego do osiągnięcia poczucia sytości. Sprawdzono to w badaniu metodą podwójnie ślepej próby na 7 osobach.
Dodatkowo u pacjentów z nadwagą, po 45 dniach przyjmowania wyciągu wystąpił spadek wagi średnio o 5,1 kg (+/- 0,5), gdy u pacjentów otrzymujących placebo waga spadła o 0,3 kg (+/- 0.08). Było to badanie metodą podwójnie ślepej próby na grupie 47 osób (15 kobiet i 9 mężczyzn otrzymywało wyciąg a 17 kobiet i 6 mężczyzn placebo). Pacjentów poproszono, aby nie zmieniali swoich normalnych nawyków żywieniowych, jedynie przyjmowali preparat 15 min przed głównymi posiłkami.24

W badaniu klinicznym yerba mate była podawana przez 12 tygodni 98 osobom w formie suplementu, który zawierał również zieloną herbatę, szparagi, czarną herbatę, guaranę i wyciąg z fasolki. Wyniki wskazują na zmniejszenie tkanki tłuszczowej i zmianę w indeksie składu ciała. Było to badanie metodą podwójnie ślepej próby z kontrolą placebo z losowym przydziałem do grup.25

Otyli mężczyźni i kobiety spożywający yerba mate wykazali obniżony współczynnik oddechowy (RQ, respiratory quotient), wskazując na zwiększenie utleniania (spalania) tłuszczy.26

Badania na myszach pokazały, że yerba mate obniża skłonność do otyłości przy diecie wysoko-tłuszczowej.17,27

Również badania na szczurach wykazały ochronny efekt yerba mate przed otyłością wywołaną dietą wysokotłuszczową.28

W badaniach in vitro wykazano, że yerba mate hamuje aktywność lipazy trzustkowej (enzymu rozkładającego tłuszcze)17,29, co pozwala na ograniczenie ilości przyswajanych przez organizm tłuszczów.


Wspomaganie trawienia (pobudza wydzielanie żółci)

Wyniki badania opublikowane w 2001 roku potwierdzają, że yerba mate pobudza wydzielanie żółci. Efekt jest powolny, stopniowy.30

Ma właściwości przeciwcukrzycowe, chroni przed powikłaniami przy cukrzycy

Nieenzymatyczna glikacja białek to przyłączenie cukrów do białek. Jej efektem jest powstanie końcowych produktów zaawansowanej glikacji (AGEs). Glikacja jest odpowiedzialna za powstawanie powikłań w cukrzycy, przy hiperglikemii. W cukrzycy duże znaczenie ma glikacja hemoglobiny, albuminy, kolagenu i krystaliny. Glikacja kolagenu i innych białek prowadzi u chorych na cukrzycę do sztywnienia ścian naczyń żylnych i tętniczych, natomiast glikacja krystaliny soczewki oka sprzyja powstawaniu katarakty.31 Prawdopodobnie AGEs mają też udział w miażdżycy, zwyrodnieniu plamki uwarunkowanej wiekiem, chorobie Alzheimera, osteoporozie, chorobie zwyrodnieniowej stawów, zmniejszeniu podatności płuc związanych z wiekiem.32

W badaniu laboratoryjnym ekstrakt z yerba mate zmniejszał glikację białek (konkretnie redukował powstawanie AGEs), gdy w przypadku ekstraktu z zielonej herbaty nie zaobserwowano żadnego znaczącego efektu.33 Z substancji aktywnych yerba mate największe działanie przeciwglikacyjne wykazuje kwas chlorogenowy, kwas kawowy, a w mniejszym stopniu kwas oleanolowy. W wielu przypadkach efekt jest silniejszy niż efekt aminoguanidyny, znanego środka zapobiegającego glikacji. Yerba mate zawiera różne substancje, które mogą działać synergicznie, co wyjaśniałoby jej silne działanie przeciwglikacyjne.34

Kwas chlorogenowy moduluje aktywność glukozo-6-fosfatazy, która bierze udział w metabolizmie glukozy. Może mieć znaczenie dla zmniejszenia zbyt dużego uwalniania glukozy z wątroby, często występującego w cukrzycy insulinoniezależnej.35

Właściwości przeciwzapalne

Yerba mate zmniejszała ostre zapalenie płuc u myszy narażonych na działanie dymu papierosowego.36

Właściwości przeciwgrzybicze

Ekstrakt z ostrokrzewu paragwajskiego wykazuje działanie grzybobójcze, hamując wzrost Malassezia furfur – drożdżaka będącego przyczyną m.in. łupieżu. Miejscowo stosowany wyciąg z yeba mate mógłby być alternatywnym środkiem na tę chorobę.37

Właściwości przeciwpasożytnicze

Triterpenoidy z ostrokrzewu paragwajskiego wykazują hamujące działanie przeciw Trypanosoma cruzi (świdrowiec amerykański, który u ludzi i zwierząt wywołuje pasożytniczą chorobę Chagasa).38

Pozostałe właściwości

Ekstrakt z liści ostrokrzewu paragwajskiego znacząco hamuje aktywność elastazy neutrofili ludzkich (HNE) in vitro.39 HNE to enzym degradujący elastynę i kolagen, odpowiedzialny za uszkodzenie tkanki w rozedmie płuc i reumatoidalnym zapaleniu stawów. Aktywność elastazy znacznie zwiększa się z wiekiem, co prowadzi do zmniejszonej elastyczności skóry i powstawania zmarszczek czy rozstępów.

Paweł Garski - Właściwości i działanie yerba mate. YerbaMateInfo.pl (data publikacji: 2011-02-03; data ostatniej aktualizacji: 2012-02-20)
Spodobał Ci się artykuł? Podziel się nim ze znajomymi.

Komentarze i opinie:


Bibliografia:

  1. 1. Mars B. (2006) Healing Herbal Teas: A Complete Guide to Making Delicious, Healthful Beverages. Basic Health Publications, Inc., Laguna Beach, CA. 2006 ISBN1591201101, 9781591201106
  2. 2. van Wyk B.E., Wink M. (2008) Rośliny lecznicze świata, MedPharm, Wrocław. ISBN 978-83-60466-51-3
  3. 3. Cassileth B. R., Yeung K. S., Gubili J. (2010) Herb-drug Interactions in Oncology, People's Medical Pub. House-USA, Shelton, CT. ISBN1607950413, 9781607950417
  4. 4. Balch P. A. (2002) Prescription for herbal healing. Penguin, ISBN 0895298694, 9780895298690
  5. 5. Bastos D.H.M., Oliveira D.M., Matsumoto R.L.T., Carvalho P.O., Ribeiro M.L. (2007) Yerba maté: pharmacological properties, research and biotechnology. Med. Aromat. Plant Sci. Biotechnol. 1:37-46.
  6. 6. Matsumoto RL, Bastos DH, Mendonça S, Nunes VS, Bartchewsky W, Ribeiro ML, de Oliveira Carvalho P. (2009) Effects of mate tea (Ilex paraguariensis) ingestion on mRNA expression of antioxidant enzymes, lipid peroxidation, and total antioxidant status in healthy young women. J Agric Food Chem 57:1775-80.
  7. 7. Dudonné S, Vitrac X, Coutière P, Woillez M, Mérillon JM. (2009) Comparative study of antioxidant properties and total phenolic content of 30 plant extracts of industrial interest using DPPH, ABTS, FRAP, SOD, and ORAC assays. J Agric Food Chem 57:1768-74.
  8. 8. Wołosiak R., Rudny M., Skrobek E., Worobiej E., Drużyńska B. (2007) Charakterystyka aromatu i właściwości przeciwutleniających wybranych naparów, używek i ziół, magazyn Żywność Nauka Technologia Jakość, 3 (52):109-118
  9. 9. Filip R., Lotito S.B., Ferraro G., Fraga C.G. (2000) Antioxidant activity of Ilex paraguariensis and related species, Nutrition Research 20, 1437-1446.
  10. 10. VanderJagt TJ, Ghattas R, VanderJagt DJ, Crossey M, Glew RH (2002) Comparison of the total antioxidant content of 30 widely used medicinal plants of New Mexico. Life Sci. 70(9):1035-40.
  11. 11. Schinella GR, Troiani G, Dávila V, de Buschiazzo PM, Tournier HA (2000) Antioxidant effects of an aqueous extract of Ilex paraguariensis. Biochem Biophys Res Commun. 269(2):357-60.
  12. 12. Martins F, Suzan AJ, Cerutti SM, Arçari DP, Ribeiro ML, Bastos DH, Carvalho Pde O. (2009) Consumption of mate tea (Ilex paraguariensis) decreases the oxidation of unsaturated fatty acids in mouse liver. Br J Nutr. 101(4):527-32.
  13. 13. Miranda DD, Arçari DP, Pedrazzoli J Jr, Carvalho Pde O, Cerutti SM, Bastos DH, Ribeiro ML. (2008) Protective effects of mate tea (Ilex paraguariensis) on H2O2-induced DNA damage and DNA repair in mice. Mutagenesis 23:261-5.
  14. 14. Ramirez-Mares MV, Chandra S, de Mejia EG (2004) In vitro chemopreventive activity of Camellia sinensis, Ilex paraguariensis and Ardisia compressa tea extracts and selected polyphenols. Mutat Res 554:53–65.
  15. 15. Gugliucci A. (1996) Antioxidant effects of Ilex paraguariensis: induction of decreased oxidability of human LDL in vivo. Biochem Biophys Res Commun 224, 338-44.
  16. 16. de Morais EC, Stefanuto A, Klein GA, Boaventura BC, de Andrade F, Wazlawik E, Di Pietro PF, Maraschin M, da Silva EL. (2009) Consumption of yerba mate ( Ilex paraguariensis ) improves serum lipid parameters in healthy dyslipidemic subjects and provides an additional LDL-cholesterol reduction in individuals on statin therapy. J Agric Food Chem 57:8316-24.
  17. 17. Martins F, Noso TM, Porto VB, Curiel A, Gambero A, Bastos DH, Ribeiro ML, Carvalho Pde O. (2010) Maté tea inhibits in vitro pancreatic lipase activity and has hypolipidemic effect on high-fat diet-induced obese mice. Obesity (Silver Spring) 18: 42-7.
  18. 18. Mosimann AL, Wilhelm-Filho D, da Silva EL. (2006) Aqueous extract of Ilex paraguariensis attenuates the progression of atherosclerosis in cholesterol-fed rabbits. Biofactors 26(1):59-70.
  19. 19. Paganini Stein FL, Schmidt B, Furlong EB, Souza-Soares LA, Soares MC, Vaz MR, Muccillo Baisch AL. (2005) Vascular responses to extractable fractions of Ilex paraguariensis in rats fed standard and high-cholesterol diets. Biol Res Nurs. 7(2):146-56.
  20. 20. Menini T, Heck C, Schulze J, de Mejia E, Gugliucci A. (2007) Protective action of Ilex paraguariensis extract against free radical inactivation of paraoxonase-1 in high-density lipoprotein. Planta Med. 73(11):1141-7.
  21. 21. Gugliucci A, Markowicz Bastos DH. (2009) Chlorogenic acid protects paraoxonase 1 activity in high density lipoprotein from inactivation caused by physiological concentrations of hypochlorite. Fitoterapia [Epub ahead of print]
  22. 22. Schinella G, Fantinelli JC, Mosca SM. (2005) Cardioprotective effects of Ilex paraguariensis extract: evidence for a nitric oxide-dependent mechanism. Clin Nutr. 24(3):360-6.
  23. 23. Strassmann BB, Vieira AR, Pedrotti EL, Morais HN, Dias PF, Maraschin M. (2008) Quantitation of methylxanthinic alkaloids and phenolic compounds in mate (Ilex paraguariensis) and their effects on blood vessel formation in chick embryos. J Agric Food Chem. 56:8348-53.
  24. 24. Andersen T, Fogh J (2001) Weight loss and delayed gastric emptying following a South American herbal preparation in overweight patients. J Hum Nutr Diet. 14(3):243-50.
  25. 25. Opala T, Rzymski P, Pischel I, Wilczak M, Wozniak J (2006) Efficacy of 12 weeks supplementation of a botanical extract-based weight loss formula on body weight, body composition and blood chemistry in healthy, overweight subjects--a randomised double-blind placebo-controlled clinical trial. Eur J Med Res. 11(8):343-50.
  26. 26. Martinet A, Hostettmann K, Schutz Y (1999) Thermogenic effects of commercially available plant preparations aimed at treating human obesity. Phytomedicine. 6(4):231-8.
  27. 27. Arçari DP, Bartchewsky W, dos Santos TW, Oliveira KA, Funck A, Pedrazzoli J, de Souza MF, Saad MJ, Bastos DH, Gambero A, Carvalho Pde O, Ribeiro ML. (2009) Antiobesity effects of yerba maté extract (Ilex paraguariensis) in high-fat diet-induced obese mice. Obesity (Silver Spring), 17:2127-33.
  28. 28. Pang J, Choi Y, Park T. (2008) Ilex paraguariensis extract ameliorates obesity induced by high-fat diet: potential role of AMPK in the visceral adipose tissue. Arch Biochem Biophys. 476:178-85.
  29. 29. Sugimoto S, Nakamura S, Yamamoto S, Yamashita C, Oda Y, Matsuda H, Yoshikawa M. (2009) Brazilian natural medicines. III. structures of triterpene oligoglycosides and lipase inhibitors from mate, leaves of ilex paraguariensis. Chem Pharm Bull (Tokyo) 57(3):257-61.
  30. 30. Gorzalczany S, Filip R, Alonso MR, Miño J, Ferraro GE, Acevedo C (2001) Choleretic effect and intestinal propulsion of 'mate' (Ilex paraguariensis) and its substitutes or adulterants. J Ethnopharmacol. 75(2-3):291-4.
  31. 31. Jabłońska-Trypuć A. (2007) Molekularny mechanizm nieenzymatycznej glikacji białek i jej rola w cukrzycy, Przegląd Kardiodiabetologiczny 2, 253–258
  32. 32. Styszyński A., Korybalska K., Wieczorowska-Tobis K. (2001) Nieenzymatyczna glikozylacja białek - potencjalna rola w patogenezie chorób i starzeniu, Gerontologia Polska 9
  33. 33. Lunceford N, Gugliucci A. (2005) Ilex paraguariensis extracts inhibit AGE formation more efficiently than green tea. Fitoterapia 76(5):419-27.
  34. 34. Gugliucci A, Bastos DH, Schulze J, Souza MF. (2009) Caffeic and chlorogenic acids in Ilex paraguariensis extracts are the main inhibitors of AGE generation by methylglyoxal in model proteins. Fitoterapia 80(6):339-44.
  35. 35. Hemmerle H, Burger HJ, Below P, Schubert G, Rippel R, Schindler PW, Paulus E, Herling AW (1997) Chlorogenic acid and synthetic chlorogenic acid derivatives: novel inhibitors of hepatic glucose-6-phosphate translocase. J Med Chem. 40(2):137-45.
  36. 36. Lanzetti M, Bezerra FS, Romana-Souza B, Brando-Lima AC, Koatz VL, Porto LC, Valenca SS. (2008) Mate tea reduced acute lung inflammation in mice exposed to cigarette smoke. Nutrition 24(4):375-81.
  37. 37. Filip R, Davicino R, Anesini C. (2010) Antifungal activity of the aqueous extract of Ilex paraguariensis against Malassezia furfur. Phytother Res. 24(5):715-9.
  38. 38. Taketa AT, Gnoatto SC, Gosmann G, Pires VS, Schenkel EP, Guillaume D. (2004) Triterpenoids from Brazilian Ilex species and their in vitro antitrypanosomal activity. J Nat Prod. 67(10):1697-700.
  39. 39. Xu GH, Kim YH, Choo SJ, Ryoo IJ, Yoo JK, Ahn JS, Yoo ID. (2009) Chemical constituents from the leaves of Ilex paraguariensis inhibit human neutrophil elastase. Arch Pharm Res. 32(9):1215-20.